„Mieszkanie dla Młodych” nie tylko dla dużych miast

Efekty programu „MdM” będzie można ocenić dopiero po kilku latach, ponieważ faza realizacji nowego przedsięwzięcia mieszkaniowego trwa ok. 2-3 lat.

Ministerstwo Infrastruktury w odpowiedź na interpelację nr 30362 wypowiedziało się w sprawie programu „Mieszkanie dla Młodych”, w ramach którego osoby zainteresowane mogą się ubiegać o dofinansowanie wkładu własnego niezbędnego do uzyskania kredytu. Jest to odpowiedź na Rekomendację S wydaną w 2013 r. przez Komisję Nadzoru Finansowego, w związku z którą od 2014 r. wymagany jest wkład własny przy zaciąganiu kredytów mieszkaniowych. W2014 r. wynosił on 5 proc., a w kolejnych latach będzie sukcesywnie wzrastał. W bieżącym roku wynosi 10 proc., 15 proc. w 2016 r. i 20 proc. w 2017 r. Wsparcie państwa oferowane w ramach programu umożliwia więc zaciągnięcie kredytu młodym ludziom, którzy nie są w stanie zgromadzić odpowiednich oszczędności. Obniżona w ten sposób kwota kredytu, zwiększa również ich zdolność kredytową. Zgodnie z szacunkami Ministerstwa zwiększa to dostępność kredytu dla dodatkowych 10% osób w wieku 25-34 lat. Możliwość nabycia własnego mieszkania w młodszym wieku pozytywnie wpływa z kolei na decyzję o założeniu rodziny.

Realizacja programu jest przewidziana na lata 2014-2018. Efekty programu będzie można ocenić dopiero po kilku latach. Ze względu na skomplikowanie i czasochłonność cyklu inwestycyjno-budowlanego, faza realizacji nowego przedsięwzięcia mieszkaniowego trwa ok. 2-3 lat. W związku z tym kompleksowa ocena programu będzie możliwa w I kwartale 2017 r.

W ramach programu potencjalni beneficjenci mogą ubiegać się o dofinansowanie wkładu własnego w związku z nabyciem nowo wybudowanego mieszkania (dopuszczone są również mieszkania powstałe w wyniku przebudowy) od osoby, która wybudowała mieszkanie w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W praktyce możliwe jest dofinansowanie zakupu mieszkania lub domu jednorodzinnego wybudowanego przez małe, często jednoosobowe firmy budowlane. W miejscowościach, gdzie wcześniej nie występował popyt na tego typu mieszkania, dzięki programowi „MdM” mogą się pojawić osoby, które chciałyby skorzystać z dofinansowania wkładu własnego i zakupić nowo wybudowany lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny. Taki popyt może zostać zaspokojony przez lokalnych przedsiębiorców. Opisane mechanizmy wymagają niezbędnego czasu ze względu na nieelastyczność podaży. Bazując jednak na statystyce mieszkań, których budowę rozpoczęto, po trzech kwartałach 2014 r. niemal we wszystkich województwach zwiększyła się mieszkaniowa aktywność inwestycyjna.

Dotychczasowe wyniki programu nie potwierdzają tezy, że jest on adresowany tylko do mieszkańców największych miast. Na 15245 udzielonych kredytów, mieszkania w dużych ośrodkach miejskich stanowiły 55 proc. transakcji, a w pozostałych (w tym małych i średnich miastach) – 45%. Podstawowym instrumentem adresowanym do młodych osób na terenach małych miast i obszarów wiejskich jest zwrot podatku VAT przy zakupie materiałów budowlanych niezbędnych do prowadzenia budowy własnego domu jednorodzinnego systemem gospodarczym. W ramach tego instrumentu osoby, które budują systemem gospodarczym lub w inny, dopuszczony w ustawie sposób (poprzez nadbudowę lub rozbudowę budynku na cele mieszkalne lub przebudowę budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, w wyniku których powstał lokal mieszkalny) zaspokajają własne potrzeby mieszkaniowe, mają możliwość skorzystania ze zwrotu części wydatków poniesionych w związku z zakupem materiałów budowlanych. Zasady umożliwiające skorzystanie z tej formy wsparcia przedstawiają się następująco:

• powierzchnia domu jednorodzinnego nie może być większa niż 100 mkw., lokalu mieszkalnego –75 mkw. (lub odpowiednio 110 i 85 mkw. dla osób wychowujących co najmniej 3 dzieci);
• pozwolenie na budowę zostało wydane po 1 stycznia 2014 r.;
• ubiegający się o zwrot nie ukończył 36 lat w roku, w którym wydano pozwolenie na budowę;
• osoba fizyczna może jednorazowo ubiegać się o zwrot części wydatków, dotyczący faktur wystawionych od dnia uzyskania pozwolenia na budowę maksymalnie do dnia, do którego można będzie składać wnioski o finansowe wsparcie w ramach programu (30 września 2018 r.).
• Wysokość wsparcia oferowana potencjalnym beneficjentom jest porównywalna z wysokością wsparcia oferowanego kredytobiorcom w ramach programu „MdM”. Aktualnie można się ubiegać o zwrot w kwocie ok. 33 tys. zł.

Dotychczasowe funkcjonowanie programu dało podstawy do zaproponowania przez Ministerstwo zmian w przepisach ustawy, jednak nie dotyczą one możliwości finansowania w ramach programu rynku wtórnego. Zwłaszcza, że program stał się impulsem dla rynku podażowego do zwiększania liczby rozpoczynanych inwestycji mieszkaniowych. Argumenty przemawiające za objęciem dofinansowania wyłącznie zakupu mieszkań z rynku pierwotnego, zaakceptowane przez Radę Ministrów, a następnie przez Parlament w 2013 r., pozostają ciągle aktualne. Nowy program musi uwzględniać również możliwości budżetowe państwa, co wiąże się z koniecznością wpisania parametrów proponowanych działań w szerszy kontekst ekonomiczny. Dlatego zaproponowane rozwiązania z jednej strony są neutralne dla finansów publicznych, z drugiej zaś poprzez realizację założonych celów społecznych, pełnią funkcje stymulujące gospodarkę. W sytuacji spowolnienia ekonomicznego objęcie wsparciem mieszkań tylko z rynku pierwotnego przyczynia się do rozwoju gospodarczego i wzrostu zatrudnienia, poprzez m.in. zwiększenie portfela zamówień firm wykonawczo-budowlanych, zwiększenie produkcji materiałów budowlanych oraz zwiększenie produkcji w sektorach powiązanych. Efektów takich nie zapewniałoby finansowanie transakcji zawieranych na rynku wtórnym, które nie mają tak znaczącego wpływu na tempo rozwoju gospodarki jak rynek pierwotny. Nie wszystkie lokale oferowane na rynku wtórnym po ich zakupie są remontowane i tym samym nie generują wzrostu popytu na usługi budowlano-remontowe i materiały budowlane. Ponadto nowo wznoszone budynki muszą spełniać bardziej rygorystyczne normy w zakresie parametrów konstrukcyjnych czy używanych materiałów, co niesie korzyści również dla przyszłych użytkowników w postaci niższych kosztów eksploatacji.

Proponowane zmiany w programie „MdM” dotyczą dwóch głównych celów programu: prorodzinnego i proinwestycyjnego. Po pierwsze wzmocnione zostanie oddziaływanie prorodzinne programu poprzez zwiększenie dofinansowania dla osób wychowujących dwoje dzieci i więcej (20 proc. wsparcia dla gospodarstw domowych wychowujących dwoje dzieci i 30 proc. dla rodzin wychowujących troje dzieci i więcej. Ponadto dla gospodarstw domowych posiadających co najmniej troje dzieci planuje się zwiększenie powierzchniowego parametru podstawy naliczenia wysokości wsparcia z 50 do 65 mkw.). W przypadku rodzin wielodzietnych (troje dzieci i więcej) nie będzie musiał być spełniony limit wieku oraz warunek zakupu pierwszego mieszkania. Po drugie przewiduje się zwiększenie liczby inwestycji, w związku z zakupem których będzie można ubiegać się o dofinansowanie wkładu własnego, przede wszystkim w tzw. segmencie popularnym, poprzez umożliwienie zaspokajania swoich celów mieszkaniowych za pośrednictwem spółdzielni mieszkaniowych realizujących inwestycje na podstawie umowy o budowę lokalu. Ponadto projekt ustawy przewiduje doprecyzowanie przepisów dotyczących pojęcia „nowo wybudowane mieszkanie”, pozwalających na objęcie programem nowych mieszkań powstałych również w wyniku przebudowy budynku. Zaproponowana nowelizacja zwiększa więc prospołeczne oddziaływanie programu „MdM” i wzmacnia wagę zawartych w konstrukcji programu celów prorodzinnych.